Du bist nicht Allein

Het café is leeg, op twee gasten na. De kastelein wrijft een paar glazen schoon en verdwijnt een moment naar achteren.

“Bij het Silesische Bosje, daar ligt de muur aan het kanaal. Alleen maar betonblokken met puntdraadpaaltjes. Ze bouwen er wel een wachttoren, maar die is nog lang niet klaar, de wachtbarak staat helemaal aan de Pushkinallee. Als je goed kunt zwemmen moet het lukken, het is wel koud in dit seizoen.”

Is het nu dag of nacht?

Joachim komt bij zijn positieven. Was het nu gisteren of vandaag dat hij werd gepakt? De blinddoek knelt op zijn ogen. De stank van de smerige stof prikkelt zijn neus. Hij herinnert zich de rauwe bevelen, het geluid van de motor van de vrachtwagen en de schielijke bochten waardoor hij zijn oriëntatie kwijtraakte. Daarna werd hij voortgeduwd en met een smak op de betonnen vloer van deze ruimte gegooid. Toen ging het licht voor hem uit.

Pas nu begrijp ik waarom briefromans altijd zo dramatisch zijn…

Hij schrijft de laatste regel: “Ik omhels je in gedachten, ik wilde dat ik de grens over kon vliegen, net zoals de duiven op de vensterbank. Je Achim, ik hou van je.”

Ik hoop maar dat de Stasi de romantiek niet censureert.

Hij plakt een postzegel op de envelop. Een neutraal exemplaar zonder opsmuk, als je de verkeerde erop doet, komt de brief niet over.

Joachim schrikt wakker. Onrust. Wat is dat voor gerammel op straat? Het is toch weekend?

Op kousenvoeten sluipt hij naar de huiskamer. Het licht van een lantaarnpaal valt door een kier in het gordijn. Hij loopt een opengeslagen krant van tafel, Berliner Zeitung, zaterdag 12 augustus 1961, het papier ritselt naargeestig. Er is verder niets te horen in huis, iedereen lijkt in diepe rust.

“Kom, gaan we bij Mami theedrinken. Ze is nieuwsgierig naar je.”

Joachim knuffelt Hannelore: “Wordt het officieel?”

Ze trekt hem aan een oor en kijkt hem strak aan: “Dat is het voor mij al de sinds eerste keer dat je hier bij me thuiskwam.”

“Een half jaar geleden…”

Behoedzaam sluipt Joachim de trap van hun flat op. Niemand te zien, mooi. Iedereen houdt iedereen in de gaten. Ze roddelen hier al snel en hij heeft geen behoefte aan vragen en opmerkingen over zijn allereerste nachtje van huis.

Er wrijft iets tegen zijn benen. Hij schrikt. De kat van Meyer. Het beestje spint als hij haar aait en streelt zijn vingers met haar kopjes. Zacht doch dringend, een uitnodiging tot contact.

“Halt, Grenzkontrolle!“

Joachim kent de dagelijkse routine. De grensbewaking is verscherpt, Der Alter Spitzbart is bang dat de Westmarken zijn economie onderuithalen en de DDR leegloopt. Een naar begin van 1961.

Hij toont zijn papieren. “Ah, Arbeitsgehehmigung. Niet vergeten uw Westmarken in te wisselen als u terugkomt.”

Behoedzaam sluipt Joachim door de voordeur naar het trappenhuis en laat de ruzie achter zich. Ze zullen hem nu niet missen. De stank van kool en urine prikkelt zijn neus. Een kaal peertje werpt zijn schaduw vooruit op de treden. Achter een deur hoort hij bulderend lachen, de deur op de verdieping daaronder zwaait met een klap open. Een kat sprint miauwend en blazend het trappenhuis in en maakt zich haastig tussen Joachim’s benen door uit de voeten.

“Scheisskatze!” klinkt het en de deur slaat dicht.

Zijn vader is nauwelijks te verstaan als hij in zijn dronken bui rondschreeuwt. Opnieuw tumult achter de keukendeur.

“Scheiss-Vopos!” schreeuwt zijn zusje Lotte weer, “ik geef je aan, dit kan zo niet!” tot een klap haar abrupt tot zwijgen brengt.

Joachim voelt lood in zijn schoenen. Zal hij toch? Straks gaat het net zoals bij Mutti.

Joachim ziet zichzelf weerspiegeld in het glas van de foto. Daarna vertelde Vati nooit meer over de oorlog. Alsof ze plotseling vijanden waren geworden. Hij had dat gemist, die momenten dat ze vader en zoon waren. Vanaf die tijd was hij op zijn hoede. De bom kon ieder moment ontploffen.

Een vuist slaat op de keukentafel, bestek rinkelt op een bord. Zijn moeder schreeuwt iets terug. Geluid van brekend glas.

Zou hij nu weer? Hoe kan iemand zo leven…