Rage over a Lost Penny van Beethoven
Dansje met QR-code
Zaterdagavond kwart over negen. Na de stralende zonneschijn slaapt de dag rustig in. De zon is al een tijdje onder, het is donker buiten.
De bel gaat.
Op deze tijd? Dat maken we praktisch nooit mee. De buurt is om deze tijd uitgestorven. Wat zou het zijn? Een verdwaalde pizzabezorger met oriëntatieproblemen? Buren in nood?
Ik loop naar de gang en trek aan het touwtje van het rolgordijn. Onze buitenlamp was al aan. Die laten we ‘s avonds branden als een baken van licht in een duistere straat waar de lantarens klimaatvriendelijk gedimd gloeien en alleen de zichtbaarheid vergroten als er een auto passeert. Voetgangers blijven onopgemerkt en lopen zodoende in het duister rond.
Ik zie twee vage gestalten in het rood. Geen pizzabezorger en zo te horen ook geen buren in paniek. Ik haal de knip van de deur en doe open.
Ik krijg een iets duidelijker beeld van de bezoekers. Zwarte broek, rode trui, het logo KWF is duidelijk zichtbaar. Het zijn twee geüniformeerde enthousiaste jongeren van in de twintig.
“Je weet vast wel waarvoor we komen,” begint de een. Dan ontstaat er een toneeltje met de ander met voorgedragen teksten verluchtigd met een dansje in het donker. Verderop in de straat hoor ik iets soortgelijks. Komen ze nu al in grote groepen?
Bij het begin van de verdere uitleg zwaait eentje met een tablet. Een QR-code licht op in het donker.
“Ho,” zeg ik voordat de spraakwaterval verder gaat, “ik ga niet voor maandelijkse bijdragen en een digitale bijdrage met QR. Ik ben een uitgesproken fan van baar geld. Gewoon anoniem en geen persoonsgegevens.”
Contante betaling is blijkbaar niet de bedoeling. Hun enthousiasme dooft direct uit en het tweetal blaast met een haastige groet de aftocht. Ik pas blijkbaar niet in hun policy. Ik heb trouwens niet eens financiële apps op mijn mobieltje, daar ben ik huiverig voor.
De QR-code is mijn voornaamste bezwaar. Die brengt wat coronatrauma terug. De vaccinatie-apartheid. Ik ben allergisch geworden voor QR-codes. Daar moeten ze me dus niet mee aankomen met een collecte. Dan blijft mijn knip dicht.
Liefdadigheid als Markt
Als ik de deur dicht doe, ben ik geërgerd. Hoe komt dat?
Normaal gesproken heb ik respect voor collectanten die zich persoonlijk inzetten voor een goed doel. Nu heb ik dat totaal niet. Raar: Die jongens lopen er toch in hun vrije tijd voor, of niet? Het is toch echt een goed doel? Ze zetten zich toch in als vrijwilliger, moet je dat niet aanmoedigen?
Dat stomme gedoe met die codes ook. Dat gevoel dat je wordt geregistreerd. En dan dat Vaudeville-showtje. Of zit er meer achter? Wat mis ik met die glad georganiseerde collectes met digitale incasso, dat ik tegenwoordig aan de deur alleen nog maar iets in contanten geef en alle reclamefoldertjes van goede doelen organisaties met linkjes naar betaalsites en QR-codes ongelezen in de krantenbak dump?
Waar zijn de rammelende collectebussen gebleven? Waar zijn de collectanten gebleven waar je een praatje mee maakt en die je succes en geluk wenst op hun tocht? Met een eigen verhaal zonder uit het hoofd geleerde foldertjes en ingestudeerde toestanden door geüniformeerde collectanten?
De marktwerking heeft zijn sporen nagelaten. Het goede doel is een product, fondsen werven is pijnlijk geprofessionaliseerd. Interessant, mensen die er hun beroep van maken om gevers zo gul mogelijk te maken. Veel liefdadigheidsorganisaties doen aan branding en image building en passen methoden voor gedragsbeïnvloeding toe. Het “aanbod” is massaal, alsof alle liefdadigheid aan organisaties is uitbesteed en niet meer uit de gemeenschap komt. Excessen van schaalvergroting?
Dat vervreemdt mij persoonlijk van het uiteindelijke doel van die organisaties. Hoe werkt dat tegenwoordig, die liefdadigheid? Ik ga uitzoeken wat me dwars zit.
Hoeveel goede doelen hebben we tegenwoordig? Op de site van Doneren aan goede Doelen vind ik een opsomming van goede doelen organisaties in Nederland. Meer dan 8200. Nou, dat kun je wel een markt noemen, ik had niet verwacht dat het er zo ontzettend veel zijn.
Het is een site voor goede doelenshoppers, met name degenen die erover denken om geld na te laten. Er is een indeling in iets meer dan 40 categorieën om de keuze te vergemakkelijken.
Op diezelfde site vind ik het aantal gekeurmerkte organisaties. Dat keurmerk krijgen ze als ze aan bepaalde eisen voldoen, met name voldoende afdracht van de opbrengsten voor het goede doel zelf. Certificering is noodzakelijk om giften voor belasting te kunnen aftrekken. Gecertificeerde organisaties zijn er vééél minder, slechts 141. Overigens, de keurmerkverschaffers zoals de Toezichthouder Goede Doelen, voorheen CBF, zijn betaalde organisaties, dus die kosten het goede doel ook een deel van de opbrengsten.
De liefdadigheid is met recht een branche. Mijn vraag blijf echter: Hoe zit dat allemaal, met die organisaties? Zijn het professionals of vrijwilligers? Hoe plaatsen ze zich “in de markt”? Hoe werken ze om donaties te krijgen?
Marketing, Certificering, betaalde Collectanten en digitale Collectebussen
Ik maak een onthutsende tocht langs websites van marketingbedrijfjes die zich specialiseren in het ondersteunen van goede doelen organisaties met methoden die in een commerciële onderneming passen. Targets… Drive the purchase (laat de mensen doneren). Aandachtscampagnes, influencers en bekende Nederlanders als donatie-drivers, opleiding van collectanten voor een goed verhaal, herkenbare uitrusting, branding, aan alles is gedacht.
Er zit blijkbaar ook kaf onder het koren bij liefdadigheid. Ik kom certificeringsbedrijfjes tegen die de goede doelen organisaties tegen betaling van een keurmerk voorzien, dat er voldoende van de donaties echt naar het goede doel gaan. Er worden zelfs verdachte organisaties gemeld. Het kwaad loert blijkbaar ook bij goede doelen.
Ik lees over bedrijven die getrainde en betaalde collectanten in dienst hebben en die verhuren aan goede doelen organisaties. Daar zakt me de broek van af. Als het op die manier gaat, zou ik helemaal niks meer geven.
Het blijkt knap lastig om op Internet te vinden op welke schaal dit commercieel collecteren gebeurt. Veel mensen vinden de student met het tablet al verdacht. Ik stuit op de website van Direct Result, een marketing contactbureau. Zij “zenden” enthousiaste “marketeers” uit namens goede doelen. Ze maken reclame met de bijbaan die het verschil maakt. Hetzelfde geldt voor een bureau zoals Trust. De bullshit bingo komt aardig overeen.
Eerlijk gezegd begin ik nu een vermoeden te krijgen rond het clubje KWF-collectanten dat ik aan de deur kreeg. Het was me allemaal veel te glad!
Wat een geld gaat er om voordat (het overblijfsel van) je donatie na een lange weg bij het goede doel aankomt! En dan hebben we het nog niet over het “gunstig stemmen” van autoriteiten ter plaatse om hulpgoederen door te laten. Dat is nu eenmaal de wereld, zegt men, je moet het einddoel voor ogen houden. Moeten er dan echt zovelen uit de ruif meevreten?
Ik lees artikelen over digitaal collecteren en vaste maandbijdragen. Vaste maandtermijnen zouden populair zijn bij de mensen, vooral de jeugd, je hebt er geen omkijken meer naar en je doet toch goed. QR-codes en vooringestelde giften blijken de opbrengst van inzamelingen te verveelvoudigen. Het feit dat je als gever moeite moet doen om van de vooringestelde gift af te wijken, irriteert me mateloos. Ik bepaal liever zelf hoe veel of hoe weinig ik geef.
Ik kom bedrijven tegen die digitale collectebussen beheren, zoals Kentaq Digicollect. Daar kost het 600 euro plus 7.5% van de donaties via die bus. Met juichende kreten zoals “Binnen een week hadden we onze investering terugverdiend.” Je kunt zelfs een In Memoriam collectebus kopen met een digitaal eerbetoon aan een dierbare. Uiteraard betaal je dit alles van de donaties die daardoor niet ten goede komen aan wat de gevers in gedachten hadden.
Mijn humeur wordt bepaald niet beter van dit onderzoek. Waar zijn we in Godsnaam mee bezig op deze heilloze weg?
Is dit wel de goede weg?
Liefdadigheid als markt, velen verdienen eraan. Tot aan mijn walging toe. Tegenwoordig blijk je voor een goed doel te moeten shoppen, getuige de “webshop” van Doneren aan goede Doelen. De indruk wordt gewekt dat alleen donaties er toe doen. Ja, die organisaties zijn wel gek op vrijwilligers, want anders kan het niet uit, alhoewel een aantal niet schroomt om (uiteindelijk door de donateurs) betaalde fundraisers in te huren.
Wil je wel bijdragen aan zo’n marktconform dansje in het donker waarbij je feitelijk met je donatie betaalt om overtuigd te worden iets te geven? Dan verdwijnt voor mij het zicht op een goed doel compleet.
Hoe zit het met al die nieuwlichterij dan met het bewustzijn, de energie uitwisseling bij iets geven om en iets doen voor een ander? Je hebt er bij de huidige collectes “geen omkijken naar”, maar is dat wel goed? Is niet juist het bewust omzien van belang?
Ik voel me vervreemd bij dat dansje in het donker. Een tikje cynisch, zelfs. Nu helpt het laatste de wereld niet vooruit, geef ik eerlijk toe, maar ik mis de menselijke maat.
Ik neem me zodoende voor om zelf mijn ogen open te houden en alleen nog maar iets te geven als het goed voelt. Voor iets dat in de buurt zit, zonder wereld van commercie en politiek ertussen.