Muziek: Passagio van Ludovico Einaudi, gespeeld door Jeroen van Veen op piano

Rondje Twickel

Ons Rondje Twickel is een korte wandeling van een tot anderhalf uur.  We zijn daar drie jaar geleden mee begonnen om er even uit te zijn in de buitenlucht. In de afgelopen corona-tijd werd het ons uitstapje gedeeltelijk uit opstandigheid tegen het thuisblijfcredo van het Snip&Snap duo Mark&Hugo. Buiten op het platteland praat je meestal over tientallen meters afstand, nietwaar?

Die opstandigheid gold voor meer mensen, als ik de drukte op de parkeerplaats bij de uitspanning in Delden in ogenschouw neem. Daarmee kwamen we, omdat we het rondje wekelijks maken, in de gang der seizoenen terecht. Een interessante ervaring om de natuur rond de paden te zien verzinken en later weer te zien blinken in een eeuwige ommegang.

Sommigen zullen ons nu toebijten: “Je moest toch thuisblijven van Rutte!” Tja, dat staat nog steeds op het niet gebruikte digitale tekstbord bij de snelweg langs Delden: “Samen tegen Corona, blijf thuis.” Uniek in Nederland, dit zie je alleen in Twente.  Wel, de Oale Groond van Delden is voor ons een beetje thuis en tegen Corona heb je ook een goede ventilatie nodig in de buitenlucht. Dat krijg je binnen vier muren niet, dus rijden we fluitend langs deze mededeling.

Erna’s familie komt uit Delden. Een deel van de Vossenbrink, een gehucht aan de zuidkant van Delden vlak bij het Twentekanaal en een deel van de Deldener Es, de bult in het landschap vlakbij het kasteelpark van Twickel.

Ook door die familiebanden voelt dit gebied aan als Oale Groond, een land met een speciale energie die huiselijk aanvoelt. Onderdeel daarvan is de uitspanning Het Hoogspel, een oord waar Erna’s grootouders al kwamen en haar ouders samen naartoe gingen voor de speeltuin en een biljartje. Wij zetten die traditie voort met het jaarlijkse bezoek met de kinderen op Hemelvaartsdag en nu komen we er regelmatig met wandelingen of gewoon een kopje koffie, al dan niet in gezelschap van ons kleinkind Iris. Zij is gek op de speeltuin, een patatje met of een ijsje en als het even kan een bal uit de trekautomaat.

Het Hoogspel is zodoende begin- en eindpunt van ons rondje geworden, een wandeling van bijna 5 km die je in een uurtje kunt doen. In dit voorjaar dacht ik, kom ik schiet eens een paar plaatjes en schrijf een verhaal rond die galerij.

In een aantal afleveringen gaan we met het rondje het jaar rond. De verhalen zijn gerangschikt rond een aantal fotogalerieën. Eerst komen de plaatjes en dan de praatjes.

18 April 2021

1 Startpunt

Het startpunt: De parkeerplaats van Het Hoogspel aan de Bornsestraat in Delden. Aan de rechterkant het Eschhuis, een fraai landhuis waarvan de eigenaar volgens gerucht 1000 euro pacht per maand moet betalen. Ik heb even in een pachtsomtabel van de overheid gekeken en inderdaad, het zou best kunnen.

Recht vooruit zie je de Deldense watertoren, een fraai staaltje romantische industriële architectuur uit 1894. De toenmalige Baron van Twickel wilde een watervoorraad voor brandblussen en schonk Delden en passant een waterleiding.

2 De Lage Eschweg

Dan gaat het rechtsaf de Lage Eschweg op. Zoals het hoort gaat de weg omhoog naar het bultje van de Deldener Esch. Veel paden hebben hier karakteristieke heggen. Het is te zien dat het wandelen in deze streek sinds de coronacrisis erg populair is geworden. We hebben er de gewoonte van gemaakt om voorbijgangers goedendag te zeggen. De reacties zijn divers, maar over het algemeen positief. Gelukkig is hier dat vermaledijde mondkapje ver weg.

3 Het Hoogspel

Vanaf de Lage Eschweg hebben we uitzicht op Het Hoogspel, een uitspanning met speeltuin. Ooit woonde er eind negentiende eeuw op deze plek een kleermaker die het huis met een café uitbreidde om zijn vrouw iets te doen te geven, tot grote ergernis van de Baron van Twickel die een etablissement vlak naast zijn kasteel niet zo zag zitten. De dappere uitbaatster legde uiteindelijk in de twintiger jaren van de vorige eeuw economisch het loodje. In 1932 nam de familie Ter Horst zijn intrek en bouwde Het Hoogspel uit tot de bekende uitspanning met speeltuin. Inmiddels zit de derde generatie van deze familie op het pand. Ze breidden Het Hoogspel een aantal malen uit en ook in deze coronatijd zitten ze niet stil.

Het is een plek waar we graag gaan koffiedrinken en een hapje eten, ook al is het nu slechts take-away.

4 Lente in de Weilanden

De weilanden trekken langzaam hun voorjaarstooi aan. Je kunt hier zien dat Twickel probeert de biodiversiteit te handhaven, tussen het gras duiken allerlei bloemen op. Heel anders dan het steriele en platgespoten groen van productieweilanden elders in deze streek. Paardenbloemen, paarse dovenetel en roze bloempjes -zouden het Pinksterbloemen zijn?- speuren ijverig naar de zon.

5 De oude Eschschool

De plek van de oude Esch-school. In deze streek stonden nog heel wat plattelandsscholen. Deze school werd in 1844 gebouwd voor het onderwijs aan de kinderen van de boeren van Twickel. Een klein gebouw met een enkel lokaal voor alle klassen, meestal bestierd door een enkele onderwijzer. Sommigen van de onderwijzers, zoals Meester van der Molen en Meester Jaling.

In 1969 werd de school gesloopt omdat de Barones van Twickel in 1844 had bepaald dat het gebouw met de grond gelijk moest worden gemaakt als het niet meer als school werd gebruikt. Het bankje met gedenkplaat herinnert eraan. Zodoende kwamen er geen particuliere bewoners, wat we bij een aantal oude scholen op het platteland hier wel zien.

Familieleden van Erna’s kant die op de Deldener Esch woonden, hebben hier op school gezeten. Met recht Oale Groond!

6/7 Pas geploegd

Het is voorjaar, dus de boer moet weer aan het werk. In dit geval ploegt hij voort. Vorig jaar was het nog grasland, een paar weken terug lag er een hoop compost met de specifieke vochtige geur, een duidelijk voorteken voor bewerking. En ja hoor, in een paar afleveringen was het land omgeploegd. Ik ben benieuwd wat ze gaan kweken. Mais misschien? Nou, dan wordt het uitzicht vast wat minder. Afwachten maar!

8/9 Uitzicht

Voorbij de oude Esch School opent een weids uitzicht zich. Toch blijft de horizon verborgen. Dat vind ik het aantrekkelijke van het Twentse coulisselandschap.

Ik heb de eerste negentien jaar van mijn leven in het westen gewoond. Daar zijn de polders vlak en ligt de horizon tientallen kilometers ver. Dat is behoorlijk deprimerend als je op de fiets tegenwind hebt en je bestemming daardoor weliswaar zichtbaar is, maar knap traag naderbij komt.

Toen ik hier kwam wonen, werd ik een beetje verliefd op de verrassing van wat er achter de houtwallen ligt. Dat is leuk fietsen en wandelen.

10 Deel het Pad!

De wandelpaden op Twickel waren ooit het domein van wandelaars en een enkele ruiter. Totdat de mountainbikerage begon. Heel wat mensen blijken het super te vinden om op een hip fietsje gekleed in nog veel hippere kledij door de modder te baggeren en een forse natbruine streep over hun rug te trekken (mountainbikes hebben als het even kan geen spatborden).

Het is wel jammer dat mountainbiken wordt geteisterd door het “zo snel mogelijk” virus. Sportief moet snel zijn, niet? Waar heb je anders zo’n blitse gestroomlijnde helm voor nodig? Gevolg is wel dat je als wandelaar nog weleens wordt verrast door stil aanstuivende sportfietsers. Gelukkig zijn de meesten zo slim om te bellen.

Daarom prijst het bordje aan om het pad te delen. Een goede raad daarop volgen we zeker op: Het groeten van voorbijgangers. Juist in deze coronatijd waarin de overheid de afstandsmaatschappij uitroept, is het belangrijk om te laten merken dat je er nog bent en dat je ogen in je hoofd hebt.

11/12 De bult op

De Deldener Esch blijkt een duidelijke verhoging in het landschap. De topografische kaart geeft 30 meter boven Nieuw Amsterdams Peil aan. Wel, als de zeespiegel stijgt, kunnen we voorlopig hier naartoe vluchten.

De stijging van het pad valt mee. Je merkt wel wat er gebeurt als het flink regent, dan hou je de schoenen hier niet droog.

Een eenzame boom aan het pad valt op. Oud en knoestig, nog niet getroffen door de bliksem. Het zou best een Kroezeboom kunnen zijn, want de boom staat bij een splitsing van paden. Sommigen vertellen dat je op die punten de kracht van de aarde kunt voelen, omdat Kroezebomen gedijen op kruispunten van energielijnen. Als je een pendel bij je hebt, kun je het vaststellen.

13 Bermtoerist

Laat niet als dank voor het aangenaam verpozen… was een tekst die we als kinderen uit het hoofd moesten leren en die op menig bordje in de vrije natuur stond aangeplakt. Daarom waren we behoorlijk gedisciplineerd in het mee naar huis nemen van ons eigen afval. Die tijden zijn echter veranderd, zeker als je de mini-vuilnisbeltjes bij de afslagen van de snelweg in ogenschouw neemt.

Op Twickel valt het mee met deze ongewenste bermtoeristen. De mensen zijn behoorlijk gedisciplineerd. Dus de paden en de heggen zijn behoorlijk afvalvrij. Soms echter, verliezen mensen iets. Zoals de bermtoerist op de foto die vermoedelijk afgelopen winter daar is terechtgekomen. Daar staat hij nu stilletjes de dikke vinger te tonen tot de eigenaar terugkeert.

Wat mij ontzettend meevalt is de afwezigheid van een andere bermtoerist, met name dat vermaledijde mondkapje. Ik heb weleens geteld tijdens mijn woon-werkverkeer en ik zag er al gauw een stuk of vijftien overal verspreid liggen. Tja, door de angst die onze regering exploiteert, ben je ook niet snel geneigd zoiets zonder beschermingsmiddelen op te ruimen, want ieder drager van zo’n ding is toch een potentiële besmettingsbron en daarmee een doodsoorzaak voor ons?

Ik ben heel blij dat we op ons rondje Twickel nooit een mondkapje zijn tegengekomen, noch ter ontsiering van het gelaat, noch achtergelaten in de vrije natuur. Ik ben dat coronacrisissymbool liever kwijt dan rijk, want meer dan een gedragsexperiment is het niet, als ik wetenschappers mag geloven.

14/15/16 Oude bomen

Bomenrijen en houtwallen bakenen grenzen af op de Deldener Esch. Veel van dat geboomte draagt de sporen van lange jaren groeien, koude seizoenen en stormweer.

Als we een zijpad in slaan komen we eerst een pas ingezaaid grasveld tegen. Een waas van kleine bloemetjes toont on een fraaie lentetooi van dat perceel. Daarachter staat te midden van de oude bomen een heuveltje. De functie is ons onduidelijk, het is vast geen grafheuvel uit de Bronstijd.

Aan het pad verderop staat een bijzondere boom met een interessante mix van dode en levende takken. Nu de bladeren nog niet zijn gegroeid zien we een netwerk van verstorven en levende onderneming. Een boom met een verhaal en een geschiedenis.

17 Houtwallen

Houtwallen waren ooit de grenzen tussen de akkers en de weilanden. Interessante biotopen voor de dieren van het veld en een bron van hakhout voor de boeren. De ruilverkavelingen hebben aan veel van deze oude grenzen een einde gemaakt. Op Twickel zijn er echter nog een stel overgebleven.

18/19 Verval

De natuur is een continue kringloop van opbloeien en verval. Je ziet op het Rondje verval in het klein, uitgebloeide bloemen, dorre twijgen, gevallen bladeren, maar ook wat groter op een terrein aan de weg. Die boomstronk heeft zijn eigen schoonheid, zeker in de herfst als de paddenstoelen het verrotte hout met allerlei donker-warme kleuren sieren. Verderop geeft dood hout een scherp contrast tegen het levendige kreupelhout en illustreren ze de kringloop van het leven. Die rode stipjes op de bomen vertegenwoordigen menselijk ingrijpen. Het is een ter dood veroordeling door de houtvester voor de volgende keer dat hier houthakkers langs komen.

20 Voorjaar

Heel de winter waren de weiden leeg, het vee stond op stal. Nu het April is geworden, is het tijd voor een frisse snuit voor de koeien. Door het dolle heen stuiteren ze naar buiten op het frisse gras en vinden uiteindelijk en masse een lekker stukje vers lentegroen.

Dat is voorjaar!

21-26 Op naar de Noordmolen

De Noordmolen is een watermolen op het gebied van het Kasteel van Twickel. De molen staat er al vanaf de veertiende eeuw. Door diverse restauraties staat de molen er als nieuw bij. Ik ben weleens binnen geweest, het is een interessant mechaniek dat de waterkracht overbrengt op de rollende molensteen. Alles is hout binnen, dus het is opgeblazen voor houtwormen en hout vretende torren.

Als je deze weg in slaat, kom je uiteindelijk aan bij het bruggetje van de Noordmolen en de plek waar de Oelerbeek en de Twickelervaart in elkaar overstromen. Voor die tijd kom je langs een zeer kort stukje fietssnelweg en een weiland waar de boer zijn schaapjes op het droge heeft. Een doorgang naar een weiland aan de rechterkant van de weg vertoont een geheimzinnig stukje plaveisel. Wel, het zal wel geen Romeinse weg uit de tijd van de Tubanters zijn.

27 Gevallen reus

Hoge bomen vangen veel wind en bezwijken uiteindelijk onder de druk. Deze boom ging gestrekt het drassige weiland in.

28 Waterweg

De Noordmolen krijgt zijn water uit de Oelerbeek, verderop Azeler Beek geheten. In deze beek zit een stuw om voldoende verval te krijgen voor het waterrad. Verderop loopt water uit de beek de lagergelegen Twickelervaart in. Daarmee gaat het richting de zee, althans in oudere tijden toen de Twickelervaart nog op de Regge uitkwam. (Ja, je weet wet, tussen Regge en Dinkel ligt ons nijvere Twente in het bekende volkslied van JJ van Deinse).

Als er een beetje water staat, hebben we hier een regelrecht mini-watervalletje.

29-34 Door het bos

Het laatste stuk van het rondje gaat door het bos. Een kaarsrecht pad, waar je alleen uit moet kijken voor boomwortels en modder op een paar plekken.

Aan de rechterkant kijk je op de bemoste bermen waar je in de herfst allerlei soorten paddenstoelen kunt vinden. Aan de rechterkant bevindt zich een interessant stukje drasland dat aan de natuur is overgelaten, ook al zie je nog resten van de oude houtwallen die de weilanden afbakenden.

Aan de linkerkant zie je de restanten van de vorige herfst, dorre bladeren bedekken de grond als een voedzaam tapijt voor de bodem. De nieuwe generatie bladeren is al in wording aan de takken.

In het water van de geulen langs het pad bevindt zich een waterplant die het hele jaar groen blijft. Aan het wuiven van de bladeren kun je zien dat het water stroomt.

35 Wendezoele

Als we het bos uit komen, kijken we op erve De Wendezoele, tegenwoordig een museumboerderij. Hier kun je oude gebruiksvoorwerpen bekijken en soms is er een demonstratie van oude ambachten. Je kunt er ook bijeenkomsten organiseren, inclusief traditioneel eten.

Dat doet me denken aan het laatste uitje dat mijn schoonmoeder meemaakte toen ze in verzorgingshuis St. Elizabeth zat. We maakten met bewoners en familie een rondje Twickel met als eetgelegenheid een zaaltje in De Wendezoele. Het was in de herfst, dus er was boerenkool met worst en hutspot met klapstuk geregeld. Een accordeonist en een zanger zorgden voor een prima sfeer met de liedjes van vroeger. Iedereen zong mee en op dat moment zag je dat voor iedereen, jong en oud, het leven goed was. We hadden wat foto’s gemaakt.

Pas later zagen we hoe mijn schoonmoeder was uitgemergeld door ouderdom en ziekte. Als je regelmatig gaat, zie je dat niet. Ze overleed de maand daarop.

Mijn gedachten gaan terug naar de situatie voor de ouderen van dit moment. Ik denk dat ze tekort zijn gedaan met alle maatregelen om hen in de tehuizen te isoleren. Menigeen is in eenzaamheid gestorven. Dat lot wens ik niemand toe. Sterven doen we allemaal, maar zonder de hand van een geliefde… IJzingwekkend!

36-38 Op naar de Koffie!

Een kopje koffie dan wel chocolademelk bij Het Hoogspel is de traditionele afsluiter van het Rondje Twickel. Behalve tijdens de lockdown toen dit etablissement tot ons verdriet dicht moest. Goed, we hadden onze eigen thee bij ons, maar het blijft crisis-karig.

Na het gezicht op De Wendezoele steken we de Twickelerlaan over en lopen we langs de oude kwekerij van Twickel richting ons einddoel, de parkeerplaats van Het Hoogspel. Het rondte Oale Groond zit erop. Op naar de koffie (weliswaar Take-away nog, maar we hopen op betere tijden)!