Muziek: La Profondita del Buio van Ludovico Einaudi, gespeeld door Jeroen van Veen op piano

18 Augustus 2021

Houtzagerij Twickel

Vandaag hebben we een kort Rondje Twickel zonder wandelschoenen. De Houtzaagmolen van Twickel is toegankelijk voor publiek, een mooie kleine excursie voor onze vakantie.

De oorspronkelijke zaagmolen van Twickel stamt uit de achttiende eeuw. De toenmalige graaf van Twickel liet een achtkantige Bovenkruier bouwen naar een voorbeeld uit de Zaanstreek, de ontwerpen van Cornelis Corneliszoon van Uitgeest (1550 – 1607). Die molen dreef een pel installatie en via een krukas een drietal zaagramen aan. Voor zagen moest het stevig waaien, de pel installatie had minder wind nodig.

In de achttiende eeuw had Twickel weinig bos, veel van het hout werd aangevoerd, eerst met paard en wagen, later per schip via de Twickelervaart. Tegelijkertijd werd een begin gemaakt met bosbouw.

De stoommachine maakte de molen overbodig, dus de zaagmolen werd afgetopt en een houtgestookte stoommachine leverde nu het vermogen voor de zagen, met als voordeel dat je geen geschikte wind meer af hoefde te wachten. Deze machine stond in een apart ketelhuis met een eigen schoorsteen, dat aan de houtzaagmolen werd vastgebouwd.

Begin twintigste eeuw kreeg Twickel een eigen elektriciteitscentrales en werd de Houtzaagmolen omgebouwd op elektriciteit en van moderner zaaggereedschap voorzien. De schoorsteen van het ketelhuis werd gesloopt. In de zeventiger jaren raakte het gebouw in onbruik omdat er een nieuw pand nodig was voor een grotere zaagmachine. Met behulp van vrijwiligers werd de oude Houtzaagmolen van verval gered en gerestaureerd. Op dit moment vindt er kleinschalige productie van houten voorwerpen plaats.

Het is interessant om een kijkje te nemen bij de oude machines en iets over de architectuur van zo’n zagerij te horen. Bij de zagerij lag bijvoorbeeld ooit een balkengat waarin de boomstammen gewaterd werden, het water zorgt voor ontsuikering van het hout, zodat het minder aantrekkelijk wordt voor ongedierte. Het water zelf kwam uit de Oelerbeek die daarlangs stroomt.

De machinerie nam zeker niet al het werk uit handen, voor veel acties bleef handwerk nodig. Dat gold ook voor het maken van de zagen, waarbij er heel wat gevijld en gehamerd moest worden om een efficiënte zaagsnede te krijgen.

Tijdens de rondleiding klimmen we helemaal naar de zolder om de aandrijfmiddelen te bekijken. Ook de zaagramen zien we werken, een verticaal exemplaar en een modernere horizontale zaagbank. Ook nemen we een kijkje bij de oude stoommachine. Via perslucht zet de gids de machine in beweging. Daarbij zien we hoe een regulateur werkt. Interessante vintage technologie.

Vrijwilligers van de Stichting Vrienden van de Molen zijn aan het werk, ze maken allerlei houten gebruiksvoorwerpen. Erna ziet een mooi voederhuisje voor de vogels aan de muur hangen. De koop is snel beklonken, de mussen uit onze tuin zijn vast blij.

Buiten is het drukkend vochtig geworden door een regenbui. Geen weer voor een terras, dus gaan we thuis koffiedrinken.