Muziek: Holly Herald van het album The Jethro Tull Christmas Album van Jethro Tull

25 December 2024

A Christmas Carol en een geïmproviseerd Kerstliedje

Een Schermloze Avond op Eerste Kerstdag? Nummer 227 nog wel? Wel, voor deze keer smokkel ik een keertje. Onze jongste dochter is overgekomen uit Amsterdam en na een lekker samen gekookt kerstdiner is het tijd voor een oude traditie: Onze vaste kerstfilm Scrooge! Chips en een wijntje in de aanslag!

Opmerkelijk

Die kerstfilm kwam eigenlijk wel goed uit. 😉 De kandidaten voor de Opmerkelijk van deze week waren namelijk niet zo geschikt als Kerstgedachte. Ook “X” bleek zich niet aan een Kerstbestand te houden, de posters bleven gewoon doorgaan met kankeren op overheid, links, rechts, islam, boeren, Trump en migranten. Vandaag dus geen Opmerkelijk, maar een verhandeling over mijn kleine schermzonde.

A Christmas Carol

De Engelse schrijver Charles Dickens (1812 – 1870) bracht in 1843 zijn beroemde novelle A Christmas Carol. In Prose. Being a Ghost Story of Christmas uit. Hij schreef het verhaal in zes weken, zodat het nog voor de Kerst van dat jaar gepubliceerd kon worden.

Waarom zo’n haast? Wel, hij moest zijn uitgever gunstig stemmen wegens achterblijvende verkoop van zijn andere titels. Daarom zou hij ter compensatie een kerstverhaal schrijven tegen een slechts gering royalty percentage.

Het werd een enorm succes, de eerste druk was die Kersttijd reeds uitverkocht en het jaar daarop volgden dertien herdrukken. Dickens kreeg daarop de smaak te pakken in het kerstverhalengenre. Veel verdiende hij er uiteindelijk niet aan. Een rechtszaak tegen auteursrechtenschending van A Christmas Carol kostte hem heel wat geld en de aangeklaagden ontsnapten aan de betaling van compensatie door failliet te gaan.

Opvallend was dat die (illegale) uitgever een goedkope versie van het verhaal uitbracht als reactie op de erg dure oorspronkelijke uitgave, zodat het verhaal ook beschikbaar kwam voor de wat minder gevulde beurs. Helaas, blijkbaar gold de kerstgedachte uit A Christmas Carol alleen voor de rijken.

Dickens schreef het boek in de tijd dat zich in Engeland de kersttraditie ontwikkelde die we nu nog kennen en die zich tegenwoordig op de een of andere manier steeds meer aan de werkelijke kerstgedachte onttrekt. Hijzelf had sociale motieven, hij wilde aandacht vragen voor de armoede van een deel van de bevolking waarmee hij in zijn eigen jeugd de nodige ervaring had opgedaan.

Die traditionele kerstgedachte van compassie en liefdadigheid vormt de kern van het boek, ook al duurt het tot het eind voordat de hoofdrolspeler zich ervan bewust is. Hoofdpersoon van A Christmas Carol is de vrek Ebenezer Scrooge die geld uitleent tegen exorbitante rentes en zich zeer hardvochtig opstelt richting schuldenaren en zijn enige medewerker Bob Cratchett. Zijn vroegere zakenpartner Marley verschijnt aan hem op Kerstavond om hem te waarschuwen voor de gevolgen van zijn immorele levenswandel. Drie geesten van Kerstmis, verleden, heden, toekomst, zullen hem helpen om te veranderen. Dat gebeurt, Scrooge verandert van een winst beluste vrek in een weldoener voor de mensheid.

De populariteit van het verhaal leidde tot talloze toneel- en filmversies. Op die manier kwamen de Scrooge films in het kerstpakket terecht. We zagen de versie met Albert Finney (1936 – 2019) in de rol van de oude vrek voor het eerst in de vorige eeuw toen de kinderen nog klein waren. Ja, dat was in de tijd dat we nog films als The Sound of Music te zien kregen in plaats van het opgefokte Home Alone idioom.

Ongelukkigerwijs werd Scrooge geen vast nummer rond de kerst, want de zes films van de Home Alone franchise brachten vooral de commerciële omroepen veel betere kijkcijfers. Het verbaast me en beetje dat dit format het zo lang uithoudt, ik ben er eerlijk gezegd geen liefhebber van. Goed, ik was dus heel blij dat we in de opruiming nog een DVD konden kopen. Die halen we jaarlijks ceremonieel van zolder. Zo hoeven we geen omroep te kijken voor onze kerstfilm.

Deze Scrooge uit 1970 blijft onze favoriet. Dat komt ook door de musical setting met een aangename mix van vrolijke en sentimentele liedjes. De verontwaardiging richting armoede en gebrek die Dickens in zijn originele tekst legde, komt terug in het cynisme van Scrooge zelf en het scherpe commentaar van de kerstgeest van het heden als Scrooge deels tot inkeer komt.

De film wijkt op een paar puntjes af van het originele verhaal. Met name de humoristische scene in de hel bij het bezoek van de derde geest waarbij Scrooge te midden van alle hitte het koudste kantoor krijgt toegewezen en de langste keten ooit om zijn lijf gewikkeld krijgt, is een leuke variant die in het originele verhaal ontbreekt. Een vleugje humor op zijn tijd is een sterk punt van deze versie.

De film is voornamelijk opgenomen in de studio, waar men de straten en interieurs uit het negentiende-eeuwse Londen compleet binnenshuis had gereconstrueerd. Dat gaf bijzondere sneeuw effecten. Er zitten een paar buitenopnamen bij, maar het meeste is kunstmatig.

De aftiteling, die bij deze film helemaal vooraan komt, is op zich al het kijken waard. De tekenaar en cartoonist Ronald Searle (1920 – 2011) sorteert daarmee alvast kleurig voor op diverse scenes uit de film. Een mini stripverhaal.

De special effects zijn knap gemaakt in het licht van de beperkte mogelijkheden die er begin zeventiger jaren bestonden. 😉Ze hebben de touwtjes waaraan de spelers rondzweefden goed weg weten te werken. Leuk om te zien bij alle overdaad aan effecten die computer, animatie en filmtechniek tegenwoordig mogelijk te maken.

Het geluid bij de film is een verademing bij de oorverdovende home cinema set compatible geluidseffecten van de huidige producties. Het blijft bij een sympathiek stereogeluid zonder overdreven boembox-uitbarstingen.

Kortom, het was lekker kerstfilm kijken op een gezellige avond die dientengevolge niet geheel schermloos verliep.

Muziek in de Luie Stoel

Het is even zoeken naar een geschikt stukje achtergrondmuziek voor een kerstavond. Ik kom het tegen in The Jethro Tull Christmas Album uit 2003. De band Jethro Tull werd opgericht in 1967 door Ian Anderson, die in de band iconisch werd door zijn rake teksten en zijn dwarsfluit.

Achtergrondmuziek wordt Holly Herald, een eigen mix van de kerstliedjes The Holly and the Ivy en Hark! The Herald Angels Sing! 😉Hierbij gaat de band weer een beetje terug naar hun folk-wortels uit de zestiger jaren. De sfeer sluit mooi aan bij die van de vrolijke liedjes uit Scrooge.