Muziek: The Lamplighter van het album Ekseption 3 van, je raadt het al, Ekseption
20 April 2022
Lekker zitje, een Kleine Prins en Logicomix
Schermloze Avond Negen en Tachtig. 89 in de vorige eeuw: De val van de Berlijnse Muur, symbool van het communisme. Wereldvrede wilde er echter daarna niet komen.
Keek op de Week
Prominent in deze week was het overlijden van mijn moeder. Dan kijk je toch wat minder naar de actualiteiten die ook niet zo vrolijk zijn. Het gebruik van privé-emailadressen blijkt een slimme truc te zijn voor bewindslieden om de Wet Openbaarheid Bestuur te ontduiken. Doet me denken aan de stiekem briefjes die werden doorgegeven in het klaslokaal. Hoezo transparant?
Vorige week heb ik beloofd dat ik ook aandacht zou besteden aan de dingen die goed zijn gegaan. Ik heb een mooi voorbeeld in Twente: De Enschedesestraat in Hengelo.
Toen ik in 1976 in Twente kwam wonen, was dit een drukke doorgaande straat met altijd een opstopping voor de stoplichten. Daarna is het een winkelerf geworden met wisselend succes. Je kon echter nergens zitten. Bij de laatste verbouwing is dat sterk verbeterd. Er zijn bloemperken aangelegd met bankjes waar je lekker in het zonnetje de voorbijgangers kunt bestuderen. Zonder consumptieverplichting. Goed werk, Hengelo!
Muziek in de Luie Stoel
Het overlijden van mijn moeder brengt me in een nostalgische bui. Ik pak Ekseption 3, een album dat ik in mijn tienerjaren aanschafte. Een mazzeltje uit de aanbiedingsbak van Wastora, ooit een winkel voor witgoed en consumentenelektronica in Zaandam die er van alles bij verkocht. Wastora was een onderneming van de gebroeders Molenaar, ook bekend als de eigenaars van de voetbalclub AZ ’67.
Ekseption 3 is een conceptalbum, gebaseerd op De Kleine Prins van Antoine de Saint Exupéry (1900 – 1944). Een magisch verhaal over volwassen worden met daarin diverse archetypen van volwassen dwaasheid en een aantal mooie passages over visie vanuit het hart en instinctief en intuïtief denken. Een aantal nummers dragen de titels van personen uit het boek. B612 is bijvoorbeeld de naam van het planeetje van de kleine prins en Morning Rose gaat over het afscheid van de kleine prins van de roos waarvoor hij zorgt.
Het album is niet compleet instrumentaal, de zanger Steve Allet doet op een aantal tracks mee. De liedteksten zijn echter geen duidelijke representatie van het boek.
Achtergrondmuziek wordt The Lamplighter, een zetting van een orgelprelude van Bach. In het boek is de lantarenopsteker een duidelijk voorbeeld van redeloos en zelf-destructief plichtsbesef waardoor je geen tijd meer voor jezelf hebt. Over nostalgie gesproken, vreemd genoeg riep mijn moeder destijds niet: “Kan dat rotding niet zachter!” toen ik mijn aanwinst voor het eerst opzetten. Blijkbaar had ze toch iets met Bach 😉.
Boek op Schoot
In mijn nachtkastje staan een aantal boeken die ik al eens gelezen heb. De meesten staan er al een hele tijd. Dat heeft als voordeel dat de vergetelheid haar gang kan gaan. Op die manier pakte ik LogiComix van Apostolos Doxiades en Christos Papadimitriou uit het kastje.
LogiComix is een Graphic Novel, een loot uit een betrekkelijk nieuw genre. Het is een stripverhaal. Het stripgenre heeft in de tijd een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt richting literatuur met veel meer diepgang dan de hack and slash avonturen van de Marvell superhelden.
LogiComix combineert de verhalen van de filosoof en wiskundige Bertrand Russell (1872 – 1970) en de discussie tussen de auteur Doxiades en de computerwetenschapper Papadimitriou die in de clinch liggen over de exacte inhoud van LogiComix. Het boek handelt over de ontwikkelingen in de logica en de wiskunde aan het eind van de negentiende en begin twintigste eeuw.
Op de middelbare school had ik een natuurkundeleraar, de heer Ris, die zijn droge theorie van de fysica altijd combineerde met de levensverhalen van degenen die al die wetten en stellingen hadden ontdekt of bedacht. Die duidelijk menselijke maat inspireerde me, het is heel interessant om vast te stellen wat voor wetenschap zich tegen de achtergrond van welk tijdsgewricht ontwikkelt. Vaak moet de tijd rijp zijn voor bepaalde ontdekkingen.
LogiComix laat dat zien aan de hand van de levensloop van Bertrand Russell, een tijd waarin wetenschap, wiskunde, logica en filosofie heftig in beweging raakte, onder meer door de trauma’s van de twee wereldoorlogen.
Het verhaal toont duidelijk de worsteling van het vinden en bewijzen van de waarheid in de wiskunde, die altijd gezien werd als de exacte wetenschap. Het bewijzen dat een plus een werkelijk twee is, vergt het koppel Russell/Whitehead jaren studie en levert een boek van 360 pagina’s op dat zo ingewikkeld is dat de uitgever er geen proeflezer voor kan vinden. Toch: de wiskunde is genadeloos en eist zelfs voor deze ogenschijnlijk simpele uitspraak van een plus een een sluitend bewijs. Kurt Gödel schokte daarop de wiskundige wereld door aan te tonen dat niet alles bewijsbaar is, er zullen altijd vragen openblijven.
Heel interessant is de interactie met historische figuren zoals Euclides (ca. 300 v. Chr.) en Aristoteles (384 – 322 v. Chr.) en bekende tijdgenoten in het vak, zoals Gottlob Frege (1848 – 1925), George Cantor (1845 – 1918), David Hilbert (1862 – 1943), Kurt Gödel (1906 – 1978), John von Neumann (1903 – 1957), Alfred Whitehead (1861 – 1947), Ludwig Wittgenstein (1889 – 1951), Henri Poincaré (1854 – 1912) en Alan Turing (1912 – 1954).
Wiskundige formules zul je weinig vinden in dit boek, hoogstens wat mooi geïllustreerde voorbeelden van logica. De menselijke maat van de wetenschap is echter heel interessant. Veel van de spelers in het verhaal lijken nerds, die slechts gericht zijn op de vragen die ze zichzelf stellen. Vooral bij Russell maakt het boek ook goed duidelijk hoezeer het gewone leven oorzaak kan zijn van de onoplosbare vraag naar de absolute zekerheid. Zelfs de absolute zekerheid van de wiskunde blijkt niet haalbaar.
Met dit in het achterhoofd stel ik me de vraag hoe de vaccinontwikkelaars van Pfizer, Moderna, Johnson en anderen als wetenschappers en mensen erin stonden, hoe ze met de beperkte gegevens over werking en bijwerking er toch toe kwamen om het product vrij te geven. Welke logica speelt hier? Is er ook ethiek in het spel? Managementdruk? Diezelfde vraag rijst mij dan bij de beleidsmakers die een vaccinatiedwang instellen. Welke logica speelt hier? Okee, niet alles is bewijsbaar zei Gödel al. Maar een complete wereldbevolking willen onderwerpen aan een experiment? Dat lijkt mij geen wetenschap, maar gokken.
De invloed van maatschappelijke omstandigheden is ook sterk verwoord in het boek. Het is verbijsterend om te zien hoe vijand-denken de logica van de mensen vervormt en ont(w)richt. Juist datgene wat we nu ook zien met al die media-beïnvloeding.
De wereld is alles, wat het geval is, schreef Wittgenstein in zijn Tractatus Logico-Philosophicus. Een zeer mindvolle uitspraak. Vaak zit er niks anders op dan dat dit zo is.
Gitaar op Schoot
Deze week ben ik druk met de opname van een gitaararrangement van Maria uit de musical Westside Story met muziek van Bernstein. Dit stuk hoort bij het praatje dat ik bij de uitvaart van mijn moeder wil houden. Het wordt een strijd tussen perfectionisme en uitvoering. Uiteindelijk tref ik de juiste toon.
Verhaal voor het Slapen Gaan
Ik heb nog geen alternatief voor de Brunetti verhalen van Donna Leon, dus vermaak ik me met de Kronkels van Simon Carmiggelt. Intieme sfeertjes met een heel scala aan typetjes, waarbij een kroeg een uitstekende verzamelplaats voor die typetjes blijkt. Ik moet weleens glimlachen bij begin- en eindzinnen die door de huidige schrijfdogmatici direct zouden zijn afgeschoten.
Maar goed, de korte verhalen van A.L. Snijders die ze dan als perfect voorbeeld aanroeren… Ik heb een bundel gelezen. Ik was niet onder de indruk omdat ze vaak als een tang op een varken slaan in mijn ogenschijnlijk beperkte logica. Tja, je weet wat de dogmatici, de ware gelovigen, dan gaan zeggen, nietwaar?