Vooraf…
De zestiger jaren stonden in het teken van de Gemini en Apollo ruimtevaartprogramma’s van de NASA en vormden een tijd van ongehoord technologisch optimisme. In die tijd kwam ook Nederland er letterlijk en figuurlijk (economisch) door het aardgas warmpjes bij te zitten, waardoor het optimisme ook hier op gang kwam.
Ik herinner me die fascinerende tijd nog goed, ik kreeg als kind grote belangstelling voor sterren, planeten en ruimtevaartuigen. Ik bouwde een sterrenkijker van een stel lenzen en een tweetal kartonnen kokers en plakte ijverig alle ruimtevaart bouwplaten van de VIVO (Mercury, Gemini en Apollo capsules en uiteraard de landingsmodule van het Apollo programma) in elkaar.
Een dierbare herinnering uit die tijd is een bioscoopbezoek. We woonden net in Amsterdam, zelfs op achthoog, toen 2001 A Space Odyssey van Stanley Kubrick in de bioscopen verscheen. Mijn vader was net zo ruimtevaartgek als ik en wilde er absoluut naartoe. Mijn moeder had geen zin in al die techniek, dus mocht ik mee. Op naar het Leidsepleintheater. Groot scherm, Technicolor en stevig geluid.
Een geweldige ervaring, met als hoogtepunten onder meer de begintune (Also sprach Zarathustra van Richard Strauss) en de scene van het bot uit de oertijd dat in tijdsprong naadloos over gaat in een ruimteschip. Een wonderlijke reeks psychedelische scenes op het eind waren voor mij als kind spectaculair maar compleet onbegrijpelijk. Toen ik veel later het boek las, werd de inhoud van het verhaal veel duidelijker.
In die tijd knutselde ik ook radiootjes in elkaar waarop ik onder andere Space Oddity van David Bowie via Radio Veronica beluisterde, een nummer dat duidelijke banden met 2001 A Space Odyssey heeft.
Volgend verhaal combineert passie voor sterrenkunde met de avonturen van Major Tom. Waarbij de combinatie hoogtevrees en vertrouwen niet de beste blijkt…
Space Oddity van het gelijknamige album van David Bowie
Grote Beer
1969
De avond valt, in de diepte schitteren de straatlantarens. Daarboven een diepblauwe hemel met de eerste sterren. Enthousiast pak ik mijn hemelkaart.
“Het is donker, Papa, nu wil ik de Grote Beer zien.”
Ik loop het balkon op en kijk over het hek. De grond is acht verdiepingen lager. Met de kaart in de hand speur ik de hemel af naar bekende vormen. Geen Grote Beer, nergens een steelpannetje te zien.
“Laat eens zien!” zegt mijn vader. Hij bestudeert de kaart. “Het Noordzeekanaal is het westen”, hij draait zich om, “dan moeten we voor het Noorden daar kijken”
Hij buigt helemaal over het balkonhek heen, “Ja, daar is ie! Het Steelpannetje.”
Ik kijk met hem mee, maar ik ben te klein. Ik kan het net niet zien, de galerij zit ervoor.
Mijn vader tilt me op. “Als ik je buiten het balkon hou, kun je het wel zien.” Hij schuift me over de rand.
Ik kijk naar beneden en verstijf. De diepte zuigt aan me. Drie seconden vallen en je bent hartstikke dood! Ik denk aan het wandrek bij de gymles. Hoe ik daar vast zat, ik durfde niet voor of achteruit. Iedereen lachte en de gymleraar moest omhoogklimmen om me eruit te slepen.
Dit is nog veel dieper!
“Ik durf niet! Zet me neer!”
“Wil je die Grote Beer nou zien of niet?” Hij duwt me verder over het hek.
“Ik durf echt niet!” Ik twijfel tussen worstelen en verstijven.
Met een kwaad gezicht tilt hij me terug op het balkon. “Je vertrouwt me niet!” gromt hij en beent naar binnen.
Ik sta daar maar, bang, nog eens bang en nu is hij boos. Waarom?
***
1984
“Daarginds!”
Ik stoot mijn oudere partner aan en wijs door het raam van de capsule.
“Dat moet Major Toms ruimtevaartuig zijn!”
Wilson trekt een wenkbrauw op. Zijn vizier vervormt het gebaar. “Da’s vijftien jaar terug dat hij verdween!”
“Het luik staat open en de zuurstofslang hangt los. Niet best bij een ruimtewandeling.”
“Het was gewoon een idioot!” gromt Wilson, “altijd tegendraads. En dan die feestjes van hem. Hasj, heroïne en vrouwen te over! Altijd stoned. Hij was berucht om zijn Space Cake!”
“Niet echt een gewichtloos bestaan! Hallo Ground Control! We zijn Major Toms blikje tegen het lijf gelopen.”
“Roger, ga op onderzoek uit! We willen weten wat er gebeurd is. Anders staan we straks weer in de hitparade wegens onvermogen om de gevaren goed in te schatten.”
“Ik ga naar buiten, Wilson.”
“Roger!” Hij gespt zich vast en neemt de besturing over. Ik controleer mijn zuurstofslang en open het luik. Het zonlicht verblindt me. Snel klap ik mijn vizier voor het glas van mijn helm.
Gewichtloosheid is wonderbaarlijk. Je valt, maar je valt ook weer niet. Hoogtevrees bestaat hier niet, hoogstens angst voor de oneindigheid. Ik zweef naar buiten en kijk naar de Aarde. Adembenemend! Mijn blik gaat naar de sterren. Beangstigend? Nee, zoveel ruimte! De Grote Beer glimlacht me toe en wenkt me. Mijn hand gaat naar de clip van de levenslijn.
Waarom zou Major Tom dat hebben gedaan?
Losmaken… Loslaten… Ik begrijp hem…