Drie Schetsen voor Mammie (2)

Spiegel in Spiegel van Arvo Pärt, gespeeld door Jeroen van Veen. Als je via een spiegel in een daar tegenoverstaande spiegel kijkt (je ziet dat vaak in paskamers), zie je een oneindige reeks spiegelbeelden. Die oneindigheid na het einde komt in het ritueel van de Ziekenzalving aan de orde.

Ziekenzalving

Afgelopen zondag is mijn schoonmoeder bediend. Bedienen, ook wel zalving der zieken genoemd, is een Rooms-Katholiek sacrament, dat als een Rite de Passage de levensloop markeert. In dit geval het einde van de levensloop, want het sacrament wordt toegediend als het einde nabij is. Voor mijn schoonmoeder is dat zo, ze is ziek en zo verzwakt, dat ze naar alle waarschijnlijkheid het volgend jaar niet meer haalt, alhoewel je zoiets bij haar nooit zeker weet.

Aan deze gelegenheid kun je zien dat er in onze technocratische maatschappij nog steeds behoefte is aan de geheimenis van het ritueel, dat al zo oud is als de mensheid zelf, zo oud als het bestaan van bewustzijn van dood en leven, van nu en buiten de tijd. Er bestaat geen rationele en logische oplossing voor de dood, vandaar dat er een ritueel is voor de verwerking daarvan. Rituelen waaraan de Katholieke Kerk vrij rijk is, in de mediterrane gebieden eigenlijk nog weer veel meer dan hier.

Het is een verzoeningsrite. Verzoening met het onafwendbare einde, niet alleen voor de betrokkene, maar ook voor de nabestaanden.

De pastor had een aantal attributen bij zich, een stola, een kaars, een trommeltje met hosties, een flesje met heilige olie en een crucifix. Ieder voorwerp heeft zijn eigen func-tie binnen het ritueel. De kaars brengt Licht, ook in de schemering van de komende dood, de hosties vormen het symbool van de gemeenschap met het hogere, de olie hoort bij het zalven, een oud symbool voor uitverkiezing voor koningschap, de crucifix is het symbool voor het Christelijk geloof, alhoewel de meeste Protestanten in hún symboliek Jezus van het kruis laten. De stola, tenslotte, is een symbool van waardigheid voor de priester.

Het trommeltje met de hosties kreeg speciale aandacht. Daar stonden namelijk pelikanen op afgebeeld. De verklaring daarvoor was, dat ouder-pelikanen in tijden van voedselgebrek en honger zichzelf in de borst pikken om hun jongen met hun bloed te voeden, zodat zij overleven en het leven in betere tijden kunnen voortdragen. De ouder-vogels sterven daarbij aan hun verwondingen. Een gebaar van opoffering dat een metafoor vormde voor de opofferende liefde van Jezus.

Daarbij kwam me opnieuw de gedachte op, die ik al eens eerder had. Ouders offeren zich op voor kinderen. Hoe kan een ouder-God dan zijn kind opofferen en vervolgens wrokkig reageren als mensen daarvoor niet dankbaar zijn, zoals ik laatst hoorde verkondigen? Is dat niet totaal tegennatuurlijk?

De theologie heeft het daar ooit ook moeilijk mee gehad, toen de rol van Jezus binnen deze opoffering rationeel moest worden verklaard. Uiteindelijk is de Drie-eenheid gedefinieerd -één God, drie personen, verschijningsvormen-, waardoor God in de persoon van Jezus zichzelf opofferde en het oude ouder-beeld weer in ere was hersteld. Waardoor een moeilijk theologische metafoor wordt vereerd en nog steeds als formule in de rituelen voorkomt: in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest…

Het ritueel deed mijn schoonmoeder en haar kinderen en kleinkinderen goed. Vandaar dat ze in Maltese overlijdensadvertenties altijd toevoegen comforted by the Rites of the Holy Church. De pastor eindigde met een gelukwens. Dat is moeilijk te bevatten in het gezicht van de dood. Maar met een geloof in een hiernamaals in het achterhoofd, een rustplaats na het lijden van het leven, is de gelukwens begrijpelijk.

Alhoewel nicht Suzan daar andere gedachten over had. “Daar feliciteer ik haar niet mee hoor, dat ze doodgaat!” Een opmerking die bij haarzelf en mijn dochters die ernaast zaten, een besef liet ontwaken, dat ze met stil maar zichtbaar verdriet tot zich door lieten dringen.

Mijn schoonmoeder is geliefd. Dat is misschien nog wel de grootste troost voor haar als ze dit leven achter zich moet laten.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Scroll naar boven