Muziek: 2010, een stukje Techno gespeeld door de band Read the Fucking Manual. Het nummer begint in simpele lijnen, compliceert behoorlijk en gaat daarna weer terug naar de basis van eenvoud.
Zondag 27 Maart 2022. Het is weer tijd voor de zomertijd. De klok gaat een uurtje verder dan de standaard-tijd om zoveel mogelijk daglicht te vangen.
Sinds de oliecrisis van 1973 is zomer- en wintertijd in Nederland regel geworden uit vermeende en ook omstreden redenen van energiebesparing door meer daglicht. Tja, als computers en datacenters 24/7 ingeschakeld blijven, heeft het dagritme geen invloed meer op het energieverbruik.
Twee keer per jaar wordt de klok een uur verzet. Mij kost dat een à twee weken onbalans om weer in mijn dagritme te komen en mijn lijf laat dat duidelijk weten. Honger hebben, wakker zijn en slaperig worden op de verkeerde uren. Onaangenaam.
Wat je aan energieverbruik wint, verlies je duidelijk aan productiviteit en gezondheid. Dat herkennen blijkbaar meer mensen, er is een discussie gaande om de zomer/wintertijd af te schaffen na diverse onderzoeken van de negatieve gezondheidseffecten van het klok verzetten. Dat gaat echter zeer traag. Er zal wel weer een discussie met klimaatzeloten tussen zitten.
Vast ritueel bij zomer/wintertijd omschakeling is het verzetten van alle klokken in huis. De computer en de Smartphone doen het zelf, mechanische uurwerken zijn simpel. Wat er overblijft is een regiment digitale klokjes in allerlei apparatuur, zoals magnetrons, ovens, wekkers en thermostaten.
Omdat iedere apparaat-ontwerper zijn of haar eigen idee heeft van intuïtieve bediening van met name de tijdsinstelling, ontwikkelt zich een drama van inconsistentie met de handleiding als laatste hoop.
Het is een vreemde technologische koorts die sinds de start van de Industriële revolutie om zich heen grijpt: De functionaliteits-explosie. Zelfs bij virologie doen ze eraan: Gain of Function, een niet geheel begrepen maar zeer gevaarlijk dogma dat een rol speelt in technologie voor biologische wapens en het ontwerp van medicatie daartegen met een zieke drang naar gezondheidsmonopolies voor de big pharma. Dit alles onder het motto Genezen brengt meer op dan Voorkomen.
Steeds meer functies, steeds meer toeters en bellen die het begrip van de gebruiker en zijn/haar gebruiksprofiel compleet overstijgen. Grotere complexiteit, steeds meer foefjes met buitenlandstalige bediening waarvoor een gebruiker haast een universitaire opleiding nodig heeft.
Maken die extra toeters en bellen gelukkig? Dat staat te bezien. Desondanks loopt de gain of function koorts steeds verder op. Met nieuwe functies die weinig toevoegen aan wat je met het apparaat al deed. Wat bezielt die techneuten?
Dat herinnert me aan een strip van Koning Hollewijn van begin zestiger jaren: De Mensenhater. In dit verhaal komt Hollewijn in aanraking met een technicus die geavanceerde technische gemakken ontwerpt die mensen tot wanhoop en woede drijven.
Een hip zakje voor aspirines is bijvoorbeeld zo ontworpen dat je de pillen bij de poging om het zakje te openen uit pure wanhoop al tot gruis stampt, wat het doseren onmogelijk maakt. Deze technicus zit vol misantropische gevoelens en past zijn ontwerpen hierop aan: Geen enkel gemak komt zonder bittere strijd waarbij het eerstgenoemde verbleekt.
Die toeters en bellen neiging lijkt hierop. Er zit steeds meer in je apparaat, maar het is het net niet helemaal en valt vaak buiten de intuïtie die je als gebruiker hebt. Groeipotentieel voor het volgende model… Heel veel functies zijn handig, maar je merkt ook dat je van dat hele pakket aan functionaliteit slechts een procent of tien – twintig gebruikt. De tragiek daarbij is dat je geen apparaat kunt kopen dat alleen die functies biedt die je nodig vindt.
Op de site https://www.heerbommel.info/ vind ik wat achtergrondinformatie bij deze Hollewijn strip. De beschrijving vermeldt dat er in deze strip geen enkele relatie tot het actuele wereldgebeuren is.
Goed, gain of function wordt niet als probleem gezien. Maar het is wel actueel geworden om je af te vragen wat de motieven achter al die technologische vooruitgang zijn. Je krijgt soms het gevoel dat er mensenhaters aan het werk zijn.
Bij al die toeters en bellen speelt de handleiding als vraagbaak en laatste hoop een belangrijke rol. Daarbij blijkt dat de producent die laatste hoop niet altijd serieus neemt binnen de investeringen voor een product.
Ik heb daar in mijn 40-jarige carrière als technisch auteur regelmatig mee te maken gehad. Mijn bedrijf was wat handleidingen betreft weliswaar een zonder meer positieve uitzondering, maar je kreeg toch diverse signalen dat het pamfletje in de ogen van de financials veel te duur was. Je kunt toch gewoon ontwerpspecificaties kopiëren? Of vertrouwen op de inventiviteit van de gebruiker die altijd al een hekel heeft aan handleidingen?
Tja, wanneer grijp je naar een handleiding? Juist, als je er zelf op eigen gelegenheid niet uitkomt. Dan roept men ook al snel Read the Fucking Manual, ook wel afgekort tot RTFM, om aan te geven dat je domheid als gebruiker groter is dan die in het apparaat.
Wacht, wat bedoel je nu? Fucking? Een handboek om te neuken? Dat heeft toch niemand nodig? Klopt, ik laat me even gaan in Angelsaksische spreektaal. Een handleiding biedt wel gelegenheid tot enige vrijage met het apparaat. Echter, als die vrijage geen succes heeft, is het knap lastig als dat pamflet je niet verder helpt.
In relatief goedkope consumenten-electronica komt de handleiding er vaak bekaaid af. Pagina’s met veiligheidsvoorschriften (juridische protectie), gevolgd door een operationeel moeras. Google-translate uit het Chinees is lang niet altijd betrouwbaar. Maar ook Nederlandse bedrijven hebben soms nog wat bijsturing nodig voordat de doelgroep de handleiding snapt en daarmee ook de juiste handelingen doet.
Voorbeeld van dit jaar waarbij Reading The Fucking Manual an sich niet helpt is onze elektrische badkamer radiator. Daarbij spelen eerlijkheidshalve twee zaken een rol: Een niet passende beschrijving en het ongeduld van de lezer.
In dit apparaat zit een apart bijgeleverde klokthermostaat. Bijgevoegd in de doos zit een enkel dubbelzijdig A4tje in kleurendruk. De voorzijde bevat productspecificaties en veiligheidsvoorschriften, de achterzijde toont illustraties van het apparaat en biedt enkele bedieningsprocedures. Een pré vind ik dat het document Nederlandstalig is. Opvallend zijn de veiligheidsinstructies voor montage van de radiator. Die zitten namelijk ook al in de doos van de radiator zelf, dus ze hadden zich een bladzijde kunnen besparen.
Bij de montage van de radiator in de badkamer had ik al gemerkt, dat de installateur nogal wat moeite had met het klokje op tijd zetten. Hij kwam er wel uit, maar het was me onduidelijk of hij volgens de handleiding werkte of op intuïtie, lees experimenteren, vertrouwde.
Ik kom er nu achter dat het intuïtie was. De handleiding helpt me namelijk niet, de voorgeschreven toets-indrukken om bij de instellingen te komen hebben niet het gewenste resultaat. Reading the fucking manual fucks me up.
Na de nodige pogingen bekruipt de wanhoop me. Wat ga ik nu doen? De tijdklok functie laten vallen? Iedere dag de radiator maar handmatig aan en uit zetten om de handdoeken te drogen? Tja, zo’n tijdklokje was dan wel handig geweest, maar het moet wel op tijd staan voor warmte bij het opstaan.
Ik zucht, ik mopper, ik krijg de neiging om de knopjes eruit te trekken en het pamflet te verscheuren. Allemaal weinig functionele emoties uit pure frustratie. Daarnaast wakkert het mijn wantrouwen in (de goede intenties van) technologie weer aan. Hebben we als gebruikers nu met nerdische idealisten of met mensenhaters te maken? Ik vrees soms het laatste.
Het is eenzelfde soort frustratie die ik voel bij complexe en technologisch gedreven processen, zoals het corona mediacircus dat zo te zien niet als doel had om te informeren, maar om te manipuleren richting een bepaalde agenda: Iedereen jaarlijks angstig aan de prik voor een onbepaald hoger doel.
Of de berichtgeving rond de Oekraïne crisis waarbij onze Gutmensch-politici in Den Haag, Brussel en Washington vergeten wat voor rol ze zelf hebben gespeeld in de ontwikkeling van dit conflict en zichzelf op de borst kloppen voor hun humanitaire houding. Dat ze daarbij eigen mensen uit huizen gooien om plaats te maken, vergeten ze maar even.
Frustratie helpt me niks. Na Erna mateloos te hebben geïrriteerd met defaitistische wanhoop, zit er niks anders op dan te gaan speuren. Precies datgene waar ik me veertig jaar in mijn eigen technische auteurs carrière uitgebreid mee bezig heb gehouden.
Ik hoor een collega-auteur nog verzuchten naar aanleiding van klachten over de voortgang dat hij 70% van de tijd aan het zoeken is om in de rest van de tijd een handleiding te schrijven. Hij heeft gelijk, zeker met complexiteit met daarin talloze niet gedocumenteerde toeters en bellen. Nee, het stond niet op papier zoals we vroeger altijd deden, maar Piet weet ervan… Ach, ken je Piet niet? De kracht van engineering light communities waar je toevallig niet bij hoort.
Het eerste dat ik doe is het Internet op gaan. Een zoektocht naar bedrijf en kernwoorden leveren me een aantal handleidingen op van apparaatjes die heel erg op elkaar lijken. Op een paar bedieningszaken na. Echter, het is wel een aanwijzing om te gaan experimenteren.
Uiteindelijk blijkt een combinatie van drie handleidingen van bijna identieke thermostaten een oplossing op te leveren die werkt. Ik krijg de functies Open-raam detectie, Dag/tijdsinstelling en Weekprogramma instelling voor elkaar. Het beestje onthoudt echter wat je het laatst hebt ingesteld en past daarop zijn reactie aan. Onthoud ik dat na een half jaar?
Op zich triest dat je zelf zo’n speurtocht moet maken. Belachelijk dat je de aanwijzingen moet halen uit niet meegeleverde informatie. Die moeite had de producent ons moeten besparen, nietwaar? Nee, ik noem de naam van het bedrijf niet, er zijn ergere voorbeelden.
Het is een echte uitdaging om hier zelf een goede handleiding voor te schrijven. Ik ga dat doen, al was het maar om niet over een half jaar weer met de handen in het haar te staan. Zelf doen, goed beschrijven, laten debuggen door mijn vrouw en goed bewaren.
Ik denk dat ik het de fabrikant te koop ga aanbieden zodra het klaar is. Ow, het moet wel op een A4tje passen… Dat is voor mij weer een uitdaging.